Kıymetli okurlar,
İnsan, yaratılış itibarıyla karmaşık ve derin bir varlıktır. Ruh ve bedenin iç içe geçtiği bu yapı, nefis adı verilen içsel bir güç tarafından yönlendirilir. Nefis, İslam tasavvufunda dört ana mertebeye ayrılır: Emmâre, Levvâme, Mülhime ve Mutmainne. Bu yazıda, nefislerin en düşük mertebesi olan “Nefsi Emmâre” üzerinde duracağız.
Nefsi Emmâre, insana sürekli kötülüğü emreden, onu günaha ve isyana sürükleyen nefsin bir mertebesidir. Yusuf Suresi 53. ayette bu durum açıkça belirtilmiştir: “Ben, nefsimi temize çıkarmıyorum. Zira, nefis gerçekten kötülüğü şiddetle emredicidir.” Bu mertebedeki bir nefis, insanı dünya hayatına bağlar, onu dünyevi hazların peşinden koşmaya zorlar ve sonuçta hakikati görmesini engeller.
Nefsi Emmâre’nin en büyük tehlikesi, insanı manevi anlamda karanlığa sürüklemesidir. Bu nefis mertebesinde olanlar, kendilerini günah işlemeye, yalan söylemeye, hıyanet etmeye ve imanlarından uzaklaştırmaya eğilimlidirler. Böyle bir durumda insan, hem dünyada hem de ahirette büyük bir kayba uğrar. Ancak, tövbe kapısı her zaman açıktır ve kişi, nefis terbiyesi yoluyla bu tehlikelerden kurtulabilir.
Resûl-ü Ekrem Efendimiz (s.a.v.), münafıklığın alametleri konusunda şöyle buyurur: “Üç haslet kimde varsa, o münafıktır: Söz söylerse, yalan söyler. Söz verirse, sözünde durmaz. Emanet edilirse, hıyanet eder.” (Buhârî, Îmân, 24; Müslim, Îmân, 25). Bu özellikler, Nefsi Emmâre’nin etkisi altında olan kişilerin temel vasıflarıdır.
Nefsi Emmâre, terbiye edilmediği sürece insanı kötülüğe sürüklemeye devam eder. Ancak, Allahu Teâlâ’nın lütfu ve keremiyle, mürşid-i kâmillerin rehberliğinde bu nefis mertebesi, daha yüksek bir seviyeye, yani Nefsi Levvâme, Mülhime ve en nihayetinde Mutmainne’ye dönüştürülebilir. Bu, insanın içsel yolculuğunda en önemli adımlardan biridir.
Nefis terbiyesi, insanı hem içsel huzura hem de Allah’a olan yakınlığa götürür. Bu yolculuk, insanı dünya ve ahiret saadetine ulaştırır. Zira, nefsi emmâreden kurtulan bir kimse, Allah’ın rızasını kazanma yolunda önemli bir mesafe kat eder.
İnsanın yaratılış amacı, Allah’ı bilmek ve O’na layık bir kul olmaktır. Allahu Teâlâ, bir hadîs-i kudsîde şöyle buyurur: “Ben gizli bir hazineydim. Bilinip, tanınmayı diledim. Bu yüzden insanları yarattım.” Bu, insanın varoluşundaki en temel maksattır. Hakiki marifet, yani Allah’ın zatını ve sıfatlarını bilme ilmi, insanın en yüksek gayesi olmalıdır.
Ancak, bu marifet herkes için aynı derecede hasıl olmaz. İnsanlar arasında bazıları vardır ki, onlara “Hassü’l-Has” denir. Onlar, hakiki marifeti elde edenlerdir. Bu marifet, sadece seçilmiş, derin bir içsel yolculuk yapmış olanların erişebileceği bir seviyedir.
Kıymetli okurlar, insanın kemali, nefsini bilmek, kötü huylarını ve çirkin ahlâkını tanımakla başlar. Bu bilgi, insanı gerçek marifete ve Allah’ın rızasına ulaştırır. Nefsi emmâreden kurtulup, daha yüksek mertebelere ulaşmak, Allah’a gerçek kul olmanın ve O’na yakınlaşmanın yolunu açar. Rabbim, hepimize nefsimizi tanımayı, terbiye etmeyi ve O’na layık bir kul olmayı nasip eylesin.
