Türkiye’nin sosyal güvenlik sistemi, çalışanlar ve emekliler arasındaki dengenin giderek bozulduğuna işaret ediyor. Sigortalı çalışan sayısındaki artışa rağmen, aktif çalışanların emeklilere oranı azalmaya devam ediyor. Bu durum, emeklilik sisteminin sürdürülebilirliği konusunda ciddi endişeler oluşturuyor.
58 İLDE DENGESİZLİK ORTAYA ÇIKTI
Türkiye’de sigortalı çalışan sayısı artış göstermeye devam ederken, aktif/pasif oranı düşüş kaydediyor. Yılın başına göre, 58 ilde bu oran olumsuz yönde değişiklik gösterdi. Aktif/pasif dengesi, maaş alanların ve çalışanların “dosya sayısı” dikkate alınarak hesaplanıyor.
EMEKLİ BAŞINA DÜŞEN KİŞİ SAYISI KÜÇÜLDÜ
Bir dosya üzerinden eş ve çocuk gibi birden fazla kişi maaş alabileceği için iki farklı veri sunuluyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre, yıllara göre aktif/pasif dengesi, haziran ayı itibarıyla 1,63 seviyesine geriledi. Yılın başında bu oran 1,6 idi. Dosya sayısı haricinde, kişi bazında da benzer bir durum görülmekte. 2023 yılı sonunda, her bir emekli ya da maaş alan kişi başına 1,58 çalışan düşerken, haziran sonunda bu oran 1,55’e geriledi.
Ekonomim’den edinilen bilgilere göre, yıllık verilere bakıldığında, 2009-2017 döneminde 2 yıllık kısmi bir düşüş yaşanmasına rağmen, aktif/pasif oranında bir iyileşme gözlemlendi. Hatta 2022 yılında, her 1 emekliye karşılık 2,1 çalışan oranına ulaşılmıştı. Ancak 2023 ve 2024 yıllarında, Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesiyle emekli sayısındaki artış hızlandı ve tekrar 1,63 seviyesine geriledi. EYT öncesi ile kıyaslandığında, aktif/pasif dengesinde 0,5 puanlık bir düşüş gözlemleniyor.
“YIĞILMALARA NEDEN OLDU”
Yüksek enflasyon nedeniyle bu yıl emekli olacakların, 2025’te emekli olacaklara oranla daha yüksek aylık bağlanacak olması da ciddi sayıda kişinin yığılmasına yol açtı. Hükümet tarafından aylık bağlama oranlarında geçici bir iyileştirme olacağına dair bazı sinyaller verilse de, taahhüt niteliğinde bir söz henüz ortaya konmadı. Çalışan sayısına, emekli aylığı alanların oranının eklenmesi, sosyal güvenlik sisteminin gelecekteki sağlığı açısından önemli bir gösterge. Genel olarak 1 emekliye karşılık 2 çalışanın bulunması, riskin az olduğunu ortaya koyuyor. Gelecek perspektifi ise nüfusun yaş piramidine bağlı olarak şekilleniyor. Türkiye’de son zamanlarda genç nüfus oranında bir durağanlık söz konusu. 2030’lu yıllarda genç nüfus avantajının ortadan kalkması bekleniyor. Uzmanlar, emeklilik yaşının ilerletilmesiyle sorunun çözülebileceğini belirtse de 2008’de yapılan düzenleme ile uzun süre çalışmanın avantajlarının azalması, çalışanların ivedilikle emekli olma isteğini artırıyor.
Aktif/pasif dengesindeki bozulmanın gelecekte daha da artabileceğine dair göstergelerden biri, yılın başından beri 58 ilde dengenin bozulması oldu. Özellikle istihdamın yoğun olduğu illerde, düşük seviyelerde de olsa bozulmanın sürdüğü gözlemleniyor.
20 İLDE İYİLEŞME GÖRÜLDÜ
SGK verilerinden derlenene göre, Türkiye’de dosya bazında aktif/pasif dengesinin aralarında İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Gaziantep, Adana, Sakarya ve Bursa gibi sanayi açısından yoğun ve nüfus bakımından yüksek olan 58 ilde 0,01 ile 0,28 puan arasında bozulma yaşandığı gözlemlendi. Üç ilde oran sabit kalırken, 20 ilde ise iyileşme kaydedildi.
İyileşme gösteren iller arasında, turizm açısından yoğun olan Aydın, Antalya ve Muğla ile depremin etkilerinden kurtulma sürecinde olan Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Hatay gibi iller yer alıyor. Bunların yanı sıra, Edirne, Rize ve Trabzon gibi illerde de iyileşme görülmekte. Aktif/pasif oranında iyileşme ise, turizmde iyi bir dönem geçiren Antalya’da 0,31 puan ile belirgin oldu.
6 İLDE ÇALIŞAN SAYISINDAN FAZLA EMEKLİ BULUNUYOR
2024 haziran ayı itibarıyla Türkiye’de 6 ilde aylık-gelir alan kişi sayısının, çalışan sayısını geçtiği belirlenmiştir. Bu iller arasında Balıkesir, Çorum, Giresun, Sinop, Zonguldak ve Bartın yer almaktadır. Aylık alan kişi sayısının yüksekliği, anne-kız gibi tek bir dosyadan hak sahibi olarak aylık-gelir alanları da kapsadığı için dosya sayısından fazladır.
Kaynak: Ekonomim
#sosyalguvenlik #emeklilik #aktifpasiforan #EYT #sosyalpolitikalar #Türkiye #ekonomi
