Birleşmiş Milletler (BM) Mali Krizle Savaşırken, Uzmanlar Uyarıyor: "Etkiler Büyüyebilir"
Dünyanın en büyük çok uluslu kuruluşu olan BM, mali mücadelesine devam ederken, uzmanlar ekonomik krizin barışın sağlanmasına ve mültecilerin ihtiyaçlarına gideren yardımlara ciddi engeller çıkarabileceğine dikkat çekiyor.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, 17 Ekim’de yaptığı açıklamada, üye devletlerin mali yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemesi durumunda BM’nin "iflas sürecine girebileceği" uyarısında bulundu. Guterres, 2026 yılı için önerdiği yeni bütçenin, mevcut bütçeye göre yüzde 15 oranında bir kesintiyle 3,2 milyar dolara düşmesini ve personel sayısında ise yüzde 19’luk bir azalma ile 13,809’dan 11,594’e inmesini önerdi.
Amerikan Kesintileri Mali Kriz İçin Katalizör Oluyor
BM’nin karşılaştığı mali krizin temelinde, ABD’nin kuruluşun temel bütçesine yönelik yaptığı katkıları askıya alma kararı yatıyor. ABD, BM’nin olağan bütçesindeki yaklaşık yüzde 22’lik payıyla en büyük bağışçısı konumundayken, bu kesinti çalışmaları büyük bir tehdit olarak görülüyor. Uzmanlar, bu kararın Donald Trump yönetiminin siyasi tutumuyla doğrudan bağlantılı olduğuna inanıyor.
Pew Araştırma Merkezi’nin verilerine göre, bu yıl BM’nin 3,5 milyar dolarlık olağan bütçesinde ABD’nin katkısı 820,4 milyon dolardı ve bu miktarın büyük bir kısmı ya ertelendi ya da tamamen durduruldu. Trump yönetimi, yılın başında belirlenen 5 milyar dolarlık dış yardımı da kesme kararı aldı.
Bu kesintiler, özellikle uluslararası barış gücü operasyonlarının finansmanı gibi milyonlarca dolarlık programları tehdit ediyor. ABD’nin Dünya Sağlık Örgütü ve İnsan Hakları Konseyi’nden çekilmesi ise BM’ye olan küresel güvenin sarsılmasına neden oldu.
Küresel Bağışçılarda Kesintilerin Etkisi
Uzmanlar, BM’deki mali krizinin küresel bir domino etkisi yarattığını vurguluyor. İlk önce ABD’nin ardından Almanya, İngiltere ve Hollanda gibi bağışçı ülkeler de iç mali sıkıntılar nedeniyle yardımlarını azaltma yoluna gitti. Çin ve Rusya da ödemelerini aksatmaya başladı.
BM finansmanı uzmanı Ronny Patz, bu durumun tüm BM sisteminin en büyük krizi haline geldiğine dikkat çekerek, sistemin sadece bir parçasında bir sorun olduğunda müdahalenin daha kolay olduğunu, fakat tüm sistemde bir sorun yaşandığında çözüm bulmanın zor olduğunu belirtti.
2026 Yılı Krizin Zirve Yılı Olabilir
Patz, BM’nin temel yapısını korumak için acil mali desteğe ihtiyaç duyduğunu ifade ederek, "Eğer bir kez yıkılırsa, yeniden inşa edilmesi çok daha maliyetli olacaktır," dedi. Trump yönetiminin gelecek yıl BM’nin finansmanına katılmayacağına dair endişeler var. Patz’a göre, 2026 yılı, krizin en derinleşeceği yıl olarak öngörülüyor.
BMMYK’nın Yüzde 60 Kesintiye Gittikleri Belirtiliyor
Bu mali kriz, insani yardım kuruluşlarını da derinden etkiliyor. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK), bu yılki harcamalarını yaklaşık yüzde 60 oranında azaltmak zorunda kaldı. BMMYK Sözcüsü Matthew Saltmarsh, “ABD, bizim en önemli bağışçımızdı. Önceden fonlarımızın yüzde 40’ını sağlarken şimdi daha az bağış gelmektedir," ifadelerini kullandı.
Saltmarsh, artan zorla yerinden edilen insanların sayısının, azalan bütçelerle örtüşmesinin büyük bir risk oluşturduğunu belirtti. Bu durumun dünya genelinde güvenlik sorunu yaratma potansiyeli taşıdığına dikkat çekti ve ülkeleri acil harekete geçmeye çağırdı.
