Kadr (kudret) kelimesi, “gücü yetmek; ölçü ile yapmak, planlamak; kıymetini bilmek; rızkını daraltmak” anlamlarını içeren bir sıfattır. Bu kelime, “her şeye gücü yeten” anlamında kullanılmaktadır (Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât, “ḳdr” md.; Lisânü’l-ʿArab, “ḳdr” md.). Kudret kavramı, Kur’ân-ı Kerîm’de Allah’a atıfta bulunularak toplamda 103 kez geçmektedir. Bu kullanımların yetmiş dördü isim olarak, yirmi dokuzu ise fiil biçimindedir. İsim olarak geçen kavramlar genelde “güç yetirmek, ölçülü ve planlı yaratıp düzenlemek” bağlamında, fiil kalıplarındaki kavramlar ise sözlük anlamlarıyla kullanılmıştır. Kādir ismi, yedi âyette tekil, beş âyette ise çoğul şeklinde Allah’a atfedilmiştir. Ayrıca, doksan dokuz isim listesinde yer almayan kadîr ismi kırk beş âyette, muktedir ismi de dört âyette zât-ı ilâhiyyeyi tanımlayıcı şekilde geçmektedir.
KADİR GECESİ ANLAMI
Kadir ismi, doksan dokuz isme yer veren rivayetlerde geçmekte (İbn Mâce, “Duʿâʾ”, 10; Tirmizî, “Daʿavât”, 82) ve kadir ile ilişkili başka hadislerde de Allah’a nispet edilmektedir. Kadir isminin, kadire nazaran daha vurgulu bir mana taşıdığı kabul edilmektedir. Kur’an’da kādir terimi insanlara da yönlendirilse de, kadîr yalnızca Allah’ı tanımlamak için kullanılmaktadır. Kadir isminin geçtiği âyetlerde, ilâhî kudretin âyet indirmek, azap göndermek, ölüleri diriltmek gibi konularda özel bir vurgu yapılmakta, kadîr ismi ise bahsedilen kırk beş âyette, “her şeye muktedir olan” anlamıyla oldukça zengin bir içerik sunmaktadır.
Kadir, doksan dokuz esmâ-i hüsnâdan benzer anlamları olan kavî ve muktedir isimleriyle ortaklık taşırken, “iradesini her durumda yürüten” manasını barındıran cebbâr, “yenilmeyen, yegâne galip” anlamındaki azîz ve “yenilmeyen, yegâne kudret ve tasarruf sahibi” olan kahhār isimleriyle de anlam yakınlığı göstermektedir.
