Türkiye Gelir Dağılımında Eşitsizliğin Zirvesinde: Gini Katsayısı Raporu

Yapılan araştırmalar, Türkiye’nin Avrupa’da gelir dağılımı eşitsizliğinde en yüksek değere sahip ülke olduğunu ortaya koyuyor. Dünya genelinde ise Türkiye, 130 ülkeden 28. sırada yer alarak dikkat çekiyor. Gelir dağılımındaki eşitsizlik, sosyal adalet ve toplumsal barışın önündeki en büyük engellerden biri olarak tanımlanıyor. Son yıllarda ekonomik koşullar nedeniyle Türkiye’de yoksulluk artarken, zengin kesimlerin servetleri hızla büyümeye devam ediyor.

Bu süreçte işçilerin milli gelirden aldığı pay düşerken, şirketlerin payı artış gösteriyor. Gini katsayısı, gelir dağılımı eşitsizliğini ölçmek için en yaygın kullanılan göstergelerden biri olarak öne çıkıyor. Türkiye, Gini katsayısına göre Avrupa’da en yüksek eşitsizliğe sahip ülke konumundayken, dünya genelinde 28. sırada bulunuyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre bu eşitsizlik, 2023 yılında daha da belirgin hale geldi.

Gini Katsayısı Nedir?
TÜİK verilerine göre Gini katsayısı, "kişisel gelir dağılımını ölçmek için yaygın olarak kullanılan bir dağılım ölçüsü" olarak tanımlanıyor. Bu katsayı, "0 ile 1" arasında bir değer alıyor. Eğer bir toplumda gelirler adil bir biçimde dağıtılmışsa, Gini katsayısı "0" olurken, gelirlerin tamamı yalnızca bir birey tarafından alındığında bu değer "1" olarak kaydediliyor. Ayrıca, Gini katsayısını 100 ile çarparak ifade eden indeksler de mevcuttur.

Avrupa’da Gelir Dağılımı Eşitsizliğinin En Yüksek Olduğu Ülke Türkiye
Avrupa Birliği İstatistik Ofisi Eurostat verilerine göre, 2022 yılında AB genelinde Gini katsayısı 29,6 olarak belirlenirken, Türkiye’nin Gini katsayısı 2021 yılı itibarıyla 42,6 olarak kaydedilmiştir. Bu değer, Türkiye’nin Avrupa’daki 36 ülke arasında gelir dağılımı eşitsizliğinin en yüksek olduğu ülke olduğunu gösteriyor. Türkiye’nin ardından Bulgaristan (38,4), Litvanya (36,2) ve Letonya (34,3) sıralanıyor. Slovakya (21,2) ise en düşük eşitsizlik oranına sahip ülke konumunda. Fransa’da Gini katsayısı 29,8 iken, Almanya bunu 29 ile izliyor.

Türkiye’nin Durumu Dünya Genelinde
Dünya Bankası verilerine göre Türkiye, 2022 veya yakın yılların verilerine göre 130 ülke içinde 28. sırada yer alıyor; bu durum Türkiye’yi gelir dağılımı eşitsizliğinin en kötü olduğu ülkelerden biri yapıyor. 2019 yılında Türkiye’nin Gini endeksi 41,9 olarak kaydedilmiş durumda. En güncel verileri 2015 yılı öncesi olan ülkeler bu listede yer almıyor. Gelir dağılımı eşitsizliğinde en kötü durumda olan ülkeler arasında Namibya (59,1), Zambiya (55,9) ve Eswatini (54,6) bulunuyor. Türkiye’den daha kötü durumda olan ülkeler arasında Brezilya, Meksika ve Arjantin de yer almakta.

Türkiye’de Gelir Dağılımı Eşitsizliği Artıyor
TÜİK verilerine bakıldığında, Türkiye’de Gini katsayısı 2014 yılında 0,391 iken, bu değer 2023 yılı itibarıyla 0,433’e çıkarak son on yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Gelir dağılımındaki eşitsizlik bazı yıllar azalış göstermiş olsa da, genel eğilim artış göstermekte. "Yeni Ekonomi Modeli" adı altında ortaya konan yaklaşımda gelir dağılımı eşitsizliğindeki sert artış dikkat çekiyor.

Haber verilerinin kıyaslanmasında Eurostat, Dünya Bankası ve TÜİK’in açıkladığı bilgiler esas alındı. Gini katsayısı hesaplamalarında, hanehalkındaki bireylerin kişisel yıllık kullanılabilir gelirleri ve hane bazında elde edilen yıllık gelirlerin toplamı üzerinden, gelecek yılki referans döneminde ödenen vergiler ve diğer düzenli transferler düşülerek hesaplanan kullanılabilir gelirler esas alındı.